De Wet Milieubeheer draagt de gemeenten op het afval in te zamelen; dat is dus een wettelijke taak.

Tenminste een maal per week moet bij elk perceel in de gemeente afval worden opgehaald. Daarbij is in de wet vastgelegd dat groente-, fruit- en tuinafval afzonderlijk moet worden ingezameld. Gemeenten kunnen besluiten ook andere ‘bestanddelen van huishoudelijke afvalstoffen’ apart in te zamelen. 

Daarnaast heeft elke gemeente de verplichting om grof huishoudelijk afval in te zamelen in ieder geval door binnen de gemeente een plek in te richten, waar dat in voldoende mate kan worden achter gelaten. 

Ook moeten gemeenten een “afvalstoffen-verordening” opstellen, waarbij rekening wordt gehouden met het gemeentelijk milieubeleidsplan (als dat er is).

In het Publiek Kader Huishoudelijk afval, dat het Rijk in overleg met de gemeenten en afvalverwerkers heeft opgesteld, worden daaraan duidelijke ambities gekoppeld.

Doelstellingen zijn: ~ minder afvalproductie door slim ontwerp van producten en verpak-kingen; ~ meer hergebruik van grondstoffen door betere scheiding en inzameling; ~ geen hogere kosten voor de burger als inwoner en belastingbetaler; ~ wel consequente toepassing van profijtbeginsel en vervuiler-betaalt-principe voor producenten en consumenten. Ten aanzien van het ‘restafval’ is de kwanti-tatieve doelstelling maximaal 100 kg per huishouden per jaar in 2020 en verder om-laag naar 30 kg in 2025. Terecht zegt de Nota dat de verschillen tussen gemeenten aantonen dat er heel veel mogelijk is op dit terrein.

​Bovendien is er een uitvoeringsprogramma “Van Afval Naar Grondstof – Huishoudelijk Afval” opgezet om gemeenten daarbij te ondersteunen in de vorm van informatie en voorlichting van ambtenaren, bestuurders en gemeenteraden, direct advies van deskundigen, bijeenkomsten en het geven van ‘best practices’. Ook zijn er financiële middelen beschikbaar voor bijzondere projecten.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft een korte en overzichtelijke ‘Raadgever’ uitgebracht over het afvalbeleid. Ook op de website van de VNG is veel informatie te vinden.